Editorial
કાશ્મીરમાં થાળે પડતું જીવન : વધુ નિયંત્રણો હટી રહ્યાં છે
કેન્દ્ર સરકારે જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં 370મી કલમ રદ્દ કરવાના પગલાંની સાથોસાથ કાશ્મીરની ખીણમાં કાયદો અને વ્યવસ્થાની સ્થિતિ વણસે નહીં તે માટે લીધેલાં સાવચેતીના નિયંત્રણાત્મક પગલાં હવે હળવાં થઇ રહ્યાં છે. આ પગલાંમાં સૌથી ધ્યાન ખેંચે એવું પગલું મોબાઇલ ફોનની સેવાઓ બંધ કરવાને લગતું હતું. હવે ત્યાં પોસ્ટ પેઇડ મોબાઇલ જોડાણો ફરી રણકતા થઇ ગયા છે. સરકાર દ્વારા આ મહત્ત્વના પગલાંથી કાશ્મીરના લોકોને રાહત થશે તેની સાથોસાથ આ વિસ્તારમાં ભારતે ભારે કડક નિયંત્રણ લાદ્યા હોવાના પાકિસ્તાનના અપપ્રચારને મજબૂત જવાબ મળ્યો છે. વળી કાશ્મીરમાં લદાયેલા નિયંત્રણો લાંબો સમય સુધી રહેશે નહીં એવા સરકારના વચનના પાલનની સામાન્ય જનતાને પ્રતિતી થઇ છે. કાશ્મીરમાં પોસ્ટ પેઇડ મોબાઇલ સેવા શરૂ થઇ તેના ગણતરીના કલાકોમાં જોકે મેસેજ સેવાને રોકી દેવાઇ હતી પણ સરવાળે ફોન રણકતા થતાં લોકોની તકલીફોમાં ભારે ઘટાડો થઇ શક્યો છે. સરકારે કરેલી જાહેરાત મુજબ આગામી 31મી ઓક્ટોબરે જમ્મુ અને કાશ્મીર કેન્દ્ર શાસિત પ્રદેશના દરજ્જા હેઠળ આવી જશે. ત્યાં સુધી કાશ્મીરના તમામ દસ જિલ્લામાં લદાયેલા પ્રતિબંધો સાવ હટી જશે એવી આશા રાખી શકાય. આમ તો હવે પ્રી પેઇડ મોબાઇલ સેવા અને ઇન્ટરનેટ સેવા ઉપરાંત અમુક નજરબંધ નેતાઓની મુક્તિ જેવા નિયંત્રણો જ બાકી રહ્યા છે. 370મી કલમ દૂર કરવાનો ઐતિહાસિક નિર્ણય લેનારા વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ તે સમયે કાશ્મીરમાં ચાર મહિનાની અંદર સ્થિતિ સમાન્ય થઇ જશે એમ કહ્યંy હતું. જે લોકો કાશ્મીરની સ્થિતિને વધારીને ખોટી રીતે ચીતરવામાં લાગેલા છે તેમણે એ વિસરી જવું જોઇએ નહીં કે ખીણમાં છેલ્લા ત્રણ દાયકાથી અશાંત સ્થિતિ છે અને તેની માટે અલગતાવાદી અને પાકિસ્તાત તરફી તત્ત્વો જ જવાબદાર છે. આતંકવાદીઓને સમર્થન આપવામાં પણ છોછ ન અનુભવતા આવા પરિબળોની ઉપર લગામ લગાવવાનું પડકારભર્યું કામ હજી બાકી છે. વળી 370મી કલમ રદ્દ કરવાના ભારત સરકારના નિર્ણય બાદ ગિન્નાયેલું પાકિસ્તાન વિશ્વમાં ચોમેરથી મળેલા જાકારા બાદ હવે કાશ્મીરમાં સ્થિતિ બગડે તેની વેતરણમાં જણાય છે. સ્પષ્ટ છે કે વૈશ્વિક મંચ પર પાકિસ્તાનના આ નાપાક ઇરાદાઓને પરાસ્ત કરવાની સાથોસાથ આવા અલગતાવાદી અને આતંકવાદી પરિબળોને અંકુશમાં લેવા પર પણ વિશેષ ધ્યાન આપવાની ખાસ આવશ્યક્તા રહેશે. આમ તો પાકિસ્તાનની આંતરિક અને આર્થિક બન્ને હાલત બદતર હોવા છતાં તે કાશ્મીરના ગેરકાયદે વળગણને છોડી શક્તું નથી. ખરેખર તો પાકિસ્તાન તેનો રાગ કાશ્મીરી આલાપવાનું છોડે તે માટે તેની ઉપર રાજદ્વારી દબાણ ઊભું કરવાની જરૂરત છે. સાથોસાથ તેના નાપાક અને છેલ્લી પાટલીના ઇરાદાને ખીણમાં વિફળ બનાવવા સતત સાવચેતી જાળવી રાખવી પડશે. આવનારા દિવસોમાં અલગતાવાદીઓને એકલા પાડવા ઉપરાંત ખીણમાં સામાન્ય નાગરિકોને મુખ્યધારામાં સામેલ કરવા પર ખાસ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાની જરૂરત રહેશે.
ગરીબી નિર્મૂલનનું ગૌરવ
ભારતમાં જન્મેલા અને મેસેચ્યુસેટ્સ ઈન્સ્ટિટયૂટ ઓફ ટેક્નોલોજીમાં ઈકોનોમિક્સના પ્રોફેસર અભિજિત બેનરજીને 2019નું અર્થશાત્રનું નોબેલ પારિતોષિક જાહેર થયું છે. તેમની સાથે જ પ્રોફેસર તરીકે કામ કરતાં તેમનાં પત્ની એસ્થન ડફ્લો તથા હાર્વર્ડ યુનિવર્સિટીના ઈકોનોમિક્સના પ્રોફેસર માઈકલ ક્રેમરને સંયુક્ત રીતે નોબેલ પુરસ્કાર એનાયત થશે.મહત્ત્વની વાત એ છે કે 21 વર્ષ પછી કોઈ મૂળ ભારતીયને અર્થશાત્રનો નોબેલ પુરસ્કાર એનાયત થશે. જ્યારે ભારત ગરીબીથી સંપૂર્ણ રીતે મુક્તિનો માર્ગ શોધી રહ્યો છે ત્યારે આ ઘોષણા સ્વાભાવિકરૂપથી એક સુખદ સમાચાર છે. નોબેલ કમિટીએ વૈશ્વિક ગરીબીને ખતમ કરવાની દિશામાં આ અર્થશાસ્ત્રીઓના પ્રયોગાત્મક દૃષ્ટિકોણને ખાસ લક્ષમાંલીધો છે. ગરીબી શાપ છે એ ખરું, પરંતુ ફક્ત તેમ કહેવાથી ગરીબી દૂર થતી નથી. આ માટે કાર્યક્રમ અને યોજના જોઈએ, તેમ જ તે કાગળ પર નહીં રહેતાં વાસ્તવમાં ગરીબો સુધી પહોંચે તો ગરીબી દૂર કરવામાં મદદરૂપ થઈ શકે. આમ છતાં આવી અનેક યોજનાઓ પરિપૂર્ણ થઈ શકતી નથી. તેને લઈ આ યોજનાઓની અમલબજાવણી, તેમાંની બાધાઓ, દોષ, ત્રુટિ બાબત સંશોધન કરી તેને સમયસર સુધારવાનું જરૂરી હોય છે. આ સંશોધન - પુસ્તકીયું નહીં પણ પ્રત્યક્ષ અવલોકન, સર્વેક્ષણ, બધાં સંબંધિત ઘટકો સાથે સંવાદ દ્વારા થવું આવશ્યક હોય છે. આવું સંશોધન સૈદ્ધાંતિક રજૂઆત માટે ઉપયુક્ત ઠરે છે અને તે દ્વારા ગરીબી નિર્મૂલનનો વ્યાપક કાર્યક્રમ શક્ય બને છે. આવા જ એક સંશોધનની નોબેલ પારિતોષિક સમિતિએ નોંધ લઈ અભિજિત બેનરજી, એસ્થન ડફલો અને માઇકલ ક્રેમરને અર્થશાસ્ત્રનું આ વર્ષનું નોબેલ પારિતોષિક જાહેર કર્યું છે. ગરીબી દૂર કરવા માટે આ ત્રિપુટીએ પ્રયોગો પર આધારિત સંશોધનોનો જે માર્ગ અપનાવ્યો અને જે દૃષ્ટિકોણ વિકસિત કર્યો તે માટે આ પારિતોષિક છે. વાસ્તવમાં બેનરજી અને તેમની સાથે પુરસ્કાર મેળવનારા અર્થશાસ્ત્રીઓનાં કામનું મહત્ત્વ એના પરથી સમજી શકાય છે, તે તેમના દૃષ્ટિકોણનું અનુસરણ કરતા અનેક દેશોએ ગરીબીના પડકારોને પહોંચી વળવા આમજનથી સંકળાયેલાં શિક્ષણ, સ્વાસ્થ્ય અને રહેઠાણ જેવા મૂળભૂત સવાલો પર કામ કરવાનું શરૂ કર્યું ત્યારે તેનાં સાર્થક પરિણામો આવ્યાં હતાં. દા.ત. અભિજિત બેનરજીએ એક અધ્યયનના આધારે જ ભારતમાં પોષણગ્રસ્ત બાળકોનાં શાળાનાં શિક્ષણને બહેતર બનાવ્યું હતું, જેમાં પચાસ લાખ બાળકોને ફાયદો થયો હતો. 21 વર્ષ પહેલાં 1998માં એક અન્ય ભારતવંશી અમર્ત્ય સેનને દુકાળ, ગરીબી અને પોષણ સંબંધિત તેમના કલ્યાણકારી અર્થશાસ્ત્રના અધ્યયન માટે નોબેલ માટે પસંદ કરવામાં આવ્યા હતા, ત્યાર પછી વૈશ્વિક સ્તર પર પણ અને ભારતમાં ગરીબીથી મુક્તિની દિશાને નવી દૃષ્ટિ મળી હતી. સ્પષ્ટ છે કે અભિજિત બેનરજી અને તેમની સાથે નોબેલ પ્રાપ્ત કરનારા અર્થશાસ્ત્રીઓની શોધ ગરીબી વિરુદ્ધની લડાઈને નિર્ણાયક નિષ્કર્ષ સુધી પહોંચાડવામાં મદદ કરી શકે છે.
આજ નુ પંચાંગ
કાર્ટુન
© 2019 Saurashtra Trust
Developed & Maintain by Webpioneer